|
De jodenvervolging in Nederland |
|
|
Sinds 1931 bestond
in Nederland de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Haar oprichter en leider Anton
Mussert beschouwde zich - ook ten aanzien van het zogenaamde "rassenvraagstuk" -
als een trouwe volgeling van Adolf Hitler en de Nationaal-Socialistische Arbeiderspartij
(NSDAP). Bij de verkiezingen voor Provinciale Staten in 1935 kwam de NSB op de vierde plaats met 44 zetels in het hele land, 8% van alle stemmen. |
| In Winterswijk vond op 22 mei 1937 een verkiezingsbijeenkomst met Mussert plaats. In 1940 werd hier de etalageruit van een slager met antisemitische leuzen beklad. |
| In het bijzonder na de zogeheten Reichskristallnacht van 9 op 10 november 1938 werden bijna 14.000 Joden uit Duitsland in Nederland opgenomen. |
| De vervolging van de Joden in Nederland begon met de bezetting door Duitse troepen op 10 mei 1940. Bij een verordening van de rijkscommissaris voor Nederland, Arthur Seyss-Inquart, van 15 mei 1940 werden de Neurenberger wetten ingevoerd; per 28 augustus 1940 moesten alle Joden uit de openbare dienst worden ontslagen. Vanaf begin 1941 kregen de voedselbonkaarten van joden de opdruk "J". |
 De
anti-Joodse maatregelen wekten afschuw bij de bevolking. Het bleef niet bij passieve
sympathie, de ontzetting leidde tot verzet. Uniek is de hulpaktie van de dokwerkers in
Amsterdam van 9 tot 11 januari 1941, die zich tegen de razzia in de Joodse wijk keerden.
Zestig dokwerkers werden naar Duitse concentratiekampen weggevoerd en 389 Joden die als
gijzelaars waren opgepakt, naar Mauthausen gedeporteerd, waar zij werden doodgefolterd.
Onder hen zijn waarschijnlijk ook vier Joden uit Winterswijk en twee uit Bocholt. |
|
| Zoals overal in Nederland vond ook in de Achterhoek op 8 november 1941 een razzia plaats. Uit Aalten werd daarbij de negentienjarige Arnold van Gelder gearresteerd en naar het concentratiekamp Mauthausen weggevoerd, waar hij op 13 november 1941 omkwam. Bij dezelfde razzia werden uit Winterswijk zes Joden naar Mauthausen gedeporteerd; op 2 december 1941 werd ook de laatste van hen vermoord. |
| Na deze razzia doken veel Joden in de Achterhoek onder. Vaak boden boerderijen een schuilplaats. Maar ook in veel woningen, op zolders en in kelders werden Joden voor de SS, de met deze samenwerkende Nederlandse "Grüne Polizei" en verraders verborgen. |
| De grote deportaties begonnen ongeveer een jaar later: |
| - | Op 4 oktober 1941 werden 16 Joden uit Aalten, 7 uit Dinxperlo en 6 uit Winterswijk naar Westerbork en vandaar naar het vernietigingskamp Auschwitz gedeporteerd; |
| - | tot het eind van het jaar 79 Winterswijkers naar Auschwitz; |
| - | in april respectievelijk mei en juli 1943 15 Joden uit Aalten en 31 uit Dinxperlo, evenals 71 uit Winterswijk naar Sobibor; |
| - | in 1943 en 1944 3 Joden uit Aalten en 31 uit Winterswijk naar Auschwitz. |
| "Kleinere" deportaties - in oktober 1944 naar Theresienstadt en in februari 1945 naar Bergen-Belsen - kwamen daarbij. |
| Ontzaglijk groot was het aantal leden van de Joodse gemeenten, die werden vermoord. Van de 271 Joden uit Winterswijk keerden er slechts 76 terug. Vijfenzestig Aaltense Joden en 43 Joden uit Dinxperlo werden slachtoffer van de sjoa. |
|
